Inleiding
Hierbij biedt het college de jaarstukken 2021 aan. De jaarstukken zijn het sluitstuk van de beleidscyclus 2021. Het is het verslag over de manier waarop het college uitvoering heeft gegeven aan de beleidsdoelstellingen 2021 in het laatste volledige jaar van deze bestuursperiode.
De uitvoering van de begroting blijft binnen de door uw raad gestelde financiële kaders. Dit moet u wel in perspectief bekijken. De afgelopen jaren hebben we stevige bezuinigingsmaatregelen moeten doorvoeren om de begroting in evenwicht te brengen. Ondanks dat er sprake is van een positief rekeningresultaat, heeft dit geen enkel invloed op de structurele verbetering van de financiële positie. Dit komt omdat dit positieve rekeningresultaat nagenoeg volledig wordt veroorzaakt door extra ontvangen gelden welke worden uitgegeven in 2022 en verder en door incidentele oorzaken. Het resultaat wordt in deze inleiding verder toegelicht onder het kopje financieel resultaat en de financiële positie.
De krappe financiële situatie en daarmee het structureel evenwicht staat verder onder druk door ontstane achterstanden als gevolg van schaarste aan menskracht en door vertragingen ontstaan tijdens corona. Om deze vertragingen in te lopen is er behoefte aan extra middelen. Deze situatie doet zich ook voor bij tal van andere gemeenten.
De structurele verbetering van de financiële positie van de gemeente Delft blijft hierdoor, ook in de komende raadsperiode, een belangrijk aandachtspunt. Hierin passen de gezamenlijke inspanningen met onder meer de provincie Zuid-Holland en de TU Delft, gericht op het versterken van de financiële slagkracht van Delft.
Wij blijven werken aan de toekomst van Delft, in lijn met de Agenda Delft 2040. We bouwen aan een prettige, vitale en verbonden stad, die ook voor volgende generaties ruimte biedt om hier goed te wonen, te leven en te ondernemen. Hiermee beogen wij onze visie en doelen op de transities te behalen.
De stappen op weg naar die doelen zetten we met een scherp oog voor het nu. Delftenaren moeten in de komende periode kunnen zien en merken wat onze koers oplevert voor de stad. We werken daarom met focus aan duidelijke mijlpalen en zichtbare resultaten. In de programmabegroting 2021-2024 hebben we de prioriteiten - conform de opgaven uit het bestuursprogramma 2018-2022 'Voorbereid op de toekomst' - gelegd op:
- Een stevige basis voor Delftenaren. Dat betekent dat bewoners kunnen rekenen op voorzieningen die ze nodig hebben, een buitenruimte die op orde is en een goede gemeentelijke dienstverlening.
- Het werken aan een sterke stad met sterke wijken, waar mensen prettig en veilig kunnen wonen en mogelijkheden hebben om zich te ontwikkelen.
- Kansen voor meer werkgelegenheid in de (innovatieve) maakindustrie. Om dit te stimuleren leggen we nieuwe verbindingen tussen onderwijs- en kennisinstellingen en bedrijfsleven.
- Werken aan een mobiliteitstransitie, om Delft ook in de toekomst goed bereikbaar te houden.
- Het doorzetten van de energietransitie.
We zien een positief beeld van de begrotings- en meerjarenperiode 2022-2025. Dit beeld ontstaat doordat in het coalitiekkoord van het kabinet-Rutte IV tijdelijk extra middelen zijn opgenomen voor gemeenten. Daartegenover staat dat het Rijk ook meer taken bij de gemeenten belegt en om extra inzet vraagt bij de landelijke opgaven. Het structurele tekort aan middelen blijft daardoor vanaf 2026 bestaan.
Covid-19
De corona-uitbraak maakt dat we anders omgaan met elkaar en met de middelen die ons ter beschikking staan. Inwoners zijn met onzekerheden geconfronteerd over bijvoorbeeld voortbestaan van bedrijf of behoud van baan. Daar hebben het Rijk en de gemeente met uiteenlopende regelingen in gecompenseerd. We hebben in een moeilijke periode vanuit inwoners en instellingen in onze stad vele mooie initiatieven zien ontstaan. Maar we zijn ook voorzichtiger geworden met het ramen van inkomsten. Het niet doorgaan van activiteiten heeft effect op de uitgaven.
Wat betreft de handhaving is er veel inzet geweest om te zorgen dat mensen de coronamaatregelen naleefden in de publieke en openbare ruimten. Door te werken met prioriteiten ten aanzien van locaties en tijdstippen én samen te werken met belangrijke partners, is het gelukt om drukke locaties toegankelijk te houden voor het publiek en ruimte te bieden aan ondernemers, voor zover regelgeving dat toeliet. We zijn trots op de inzet en rol die onze handhavers hierin gespeeld hebben.
Gerealiseerde resultaten op hoofdlijnen
Rekening houdend met deze achtergrond van prioriteiten en de effecten van de coronacrisis beschrijven wij hier de belangrijkste gerealiseerde resultaten per programma op hoofdlijnen.
Duurzaam Delft
Energietransitie: De energietransitie wordt sinds een kleine twee jaar als programma met vier werkstromen aangestuurd, te weten: Doelgroepen in beweging, Strategie, Techniek en Wijken & Gebiedsontwikkelingen. Het ambtelijke team is verder uitgebouwd en doorontwikkeld. Het team vormt een stevige basis om komende jaren de aanpak van de energietransitie verder uit te bouwen.
Bereikbare en leefbare stad
Mobiliteit: De gemeenteraad heeft het Mobiliteitsprogramma Delft 2040 (MPD) aangenomen. Het MPD en de Uitvoeringsagenda gaan de stad helpen anders om te gaan met mobiliteit. Naast schone, slimme en veilige mobiliteit is de openbare ruimte ook nodig voor de aanpak van andere opgaven zoals voldoende groen, klimaatadaptatie en spelen.
Goed wonen
Wonen: Afgelopen jaar is de eindevaluatie Studentenhuisvesting afgerond. Daarmee kan nu de sturing op verkamering en splitsing definitief worden ingericht en de schaarse woningvoorraad worden beschermd.
Omgevingswet: In 2021 heeft de raad de omgevingsvisie vastgesteld. Met simulaties voor zowel het opstellen van een omgevingsplan als een omgevingsvergunning is in 2021 een start gemaakt. Dit zal doorlopen in 2022. De simulaties zijn nodig om de techniek van het opstellen van een omgevingsplan goed in de vingers te krijgen, en de werking van de nieuwe systemen en processen te testen.
De inwerkingtreding van Omgevingswet is uitgesteld naar 1 januari 2023.
Schieoevers: De activiteiten van het programma Schieoevers betreffen het planologisch mogelijk maken van de ontwikkelingen in Kabeldistrict, Nieuwe Haven en de stationsomgeving Delft Campus. Zo is gewerkt aan het bestemmingsplan en de gebiedsvisie voor de stationsomgeving. Daaronder vallen ook de locaties De Noordkavel en De Strip.
Nieuw Delft: In 2021 zijn de gevolgen van de coronacrisis zichtbaar geworden binnen het project. Door stijgende (bouw)kosten en terugloop van de vraag naar niet woonfuncties zijn op een aantal van de nog te ontwikkelen velden vertragingen ontstaan. Ondanks dat is een flink aantal velden uitgegeven en zijn de voorbereidingswerkzaamheden en realisatie voortgezet of gestart.
Nota Kostenverhaal: Op 15 juli 2021 heeft de gemeenteraad unaniem ingestemd met de vaststelling van de nota Kostenverhaal. Binnen dit document staan de kaders en spelregels die gelden als de gemeente kosten verhaalt op initiatiefnemers. In lijn met de financiële paragraaf uit voornoemd raadsbesluit wordt de bijbehorende bestemmingsreserve bij de planning en control-cyclusdocumenten geactualiseerd.
Met het oog op een noodzakelijk startsaldo wordt de raad nu dan ook, via de bestemming van het rekeningresultaat, een storting voorgesteld. Verslaglegging en voortgang van de desbetreffende bestemmingsreserve zal plaatsvinden in het (Tussentijds) Meerjarenprogramma Grondontwikkeling (MPG), te beginnen bij het MPG 2022. De raad wordt zodoende tijdig en volledig op vaste momenten jaarlijks geïnformeerd.
Schone en veilige stad
Ondermijning: In 2021 is gewerkt aan de realisatie van het Veiligheidsinformatieknooppunt (VIK). Het VIK biedt een methodiek en infrastructuur om de (binnengemeentelijke) gegevensstromen te organiseren. Door onderzoek en analyse van de gegevens komen we tot een betere informatiepositie voor de aanpak van ondermijning. De aansluiting van Delft bij de Stichting Meld Misdaad Anoniem is in 2021 voorbereid, zodat signalen uit de samenleving ons ook laagdrempelig kunnen bereiken.
Openbare ruimte: In 2021 heeft de raad het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2022-2026 vastgesteld. In dit plan zijn de plannen en benodigde financiële middelen inzichtelijk gemaakt. In het verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan 2022-2026 zijn ook watergerelateerde klimaatmaatregelen opgenomen. Ook is in 2021 het restafval inbesteed bij HVC. Hiermee is het ook voor Delft mogelijk om gebruik te maken van nascheiding.
Sterk en sociaal
Jeugdhulp: In het kader van het Actieplan Sociaal Domein zijn de volgende projecten uitgevoerd:
- In samenwerking met Delft Support maken we gebruik van het richtinggevend kader, voor meer sturing op trajecten jeugdhulp;
- Versterking van de samenwerking tussen de gemeente, Delft Support en huisartsen, met als doel om door deze samenwerking kinderen en de huishoudens waarin zij leven gericht de juiste ondersteuning te bieden;
- Een andere maatregel van de gemeente, Delft Support en gecertificeerde instellingen (jeugdzorg en jeugdreclassering) is Beter Samenspel voor veilig opgroeien, dat is gericht op het bieden van de hoogste kwaliteit, passende zorg én continuïteit voor kwetsbare kinderen en gezinnen;
- Ten slotte is in het kader van de maatregel besparen ambulante jeugdhulp ingezet op het onderzoeken van de 'dure' caseload bij Delft Support om te kijken of hier potentiële Wlz-trajecten onder zouden vallen.
Wmo: De maatregelen uit het Actieplan Sociaal Domein beginnen langzaam hun vruchten af te werpen. De eerste resultaten op het traject afschalen zijn positief. Powerful Aging en Thuisgekookt zijn ingebed in de dienstverlening van Delft Support en met aanbieders Ondersteuning en regie bij het huishouden zijn afspraken gemaakt over indexering en over het benutten van de Was- en Strijkfaciliteit bij Doel GGZ.
Jeugdgezondheidszorg en -preventie: In december 2021 heeft de raad het beleidskader Jeugdpreventie vastgesteld. Dit kader is ontstaan uit de samenwerking met vele lokale partners (preventie) jeugd en onderwijs rondom het Manifest 'Opvoeden en Opgroeien in Delft'.
Solide maatschappelijke basis
Onderwijshuisvesting: Het IHP 2020-2036 vormt de basis voor nieuwbouw van scholen in Tanthof. Een traject van haalbaarheidsstudies is in 2021 afgerond. Het definitieve besluit is genomen om niet verder te gaan met een centrale locatie voor de scholen in Tanthof. Alle mogelijke alternatieve locaties in Tanthof zijn geanalyseerd. Dit heeft geresulteerd in de zogeheten 2-1-variant: 2 scholen aan de Bikolaan (west) en 1 school aan de Lepelaarstraat (oost). Met het besluit voor de 2-1-variant wordt de verdere voorbereiding gestart voor de nieuwbouw van deze schoollocaties. Er kan verder uitvoering gegeven worden aan het toekomstbestendig maken van het onderwijs voor Tanthof.
Onderwijs: Covid-19 heeft grote impact op het onderwijs gehad. Daarom stond 2021 in teken van het Nationaal Programma Onderwijs (NPO). Samen met het onderwijs werken we aan een herstelplan voor 2021-2023 gericht op inlopen van onderwijsvertragingen en ondersteunen van leerlingen die het moeilijk hebben door schoolsluitingen en corona. Het gemeentelijk NPO-plan sluit aan bij de plannen van de Delftse scholen en de opgaven uit de strategische onderwijsagenda Delft 2019-2022. We richten ons zo veel mogelijk op het versterken of verbreden van lokale bestaande initiatieven of geven invulling aan hiaten in het huidige aanbod.
Cultuur: In 2021 is het Cultuurkader Delft 2021-2030 vastgesteld. Hierin staat hoe we in Delft zorgen voor een passend cultureel voorzieningenniveau en een focus op het bereiken van een divers publiek. Het Cultuurkader zet in op: Meedoen met cultuur, Stedelijke aantrekkelijkheid en Cultuur en innovatie.
Museum Prinsenhof: In 2021 besloot de gemeenteraad van Delft unaniem om € 18 miljoen te investeren in de vernieuwing en verbouwing van Museum Prinsenhof Delft. De unieke en zeer genereuze schenking van € 10 miljoen door de familie Vlek maakte het mogelijk dat het ontwerpteam onder leiding van architectenbureau BiermanHenket nu werkt aan de plannen voor het toekomstbestendig maken van het museum en het gebouw.
Welzijn: In 2021 heeft het Rijk middelen ter beschikking gesteld voor het verminderen van de gevolgen van de coronaperiode op sociaal en mentaal welzijn en leefstijl. De versoepelingen in de zomer van 2021 boden perspectief om gericht in te zetten op intensivering van initiatieven rond welzijn voor de jeugd, ouderen en kwetsbare groepen. Tijdens de zomerperiode zijn meer dan 4000 kwetsbare Delftenaren bereikt door bijna 30 (samenwerkende) partners in het sociaal domein en met ondersteuning van veel vrijwilligers. Het voornaamste doel was om ontmoeten, meedoen en verbinden weer mogelijk te maken voor groepen die al geruime tijd niet buiten waren geweest. Rondom de kerstperiode heeft ook een intensivering van activiteiten plaatsgevonden.
Economische zelfstandigheid
Covid-19: Ook in 2021 waren er veel aanvragen voor de Tijdelijke Overbruggingsregelingen Zelfstandig Ondernemers (TOZO). Met de TOZO bood de gemeente hen inkomensondersteuning op bijstandsniveau. Het was ook mogelijk om in het kader van de TOZO een bedrijfskrediet aan te vragen. Op 1 oktober is de TOZO gestopt en konden ondernemers een beroep doen op de BBZ (bijstandsbesluit Zelfstandigen).
In 2021 heeft de gemeente de door het Rijk ingestelde regeling Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK) uitgevoerd. Deze regeling was bedoeld om huishoudens te ondersteunen die door de coronacrisis te maken kregen met een onvoorzienbare en onvermijdelijke terugval in hun inkomen en die daardoor noodzakelijke kosten niet meer konden voldoen en waarvoor andere regelingen niet of onvoldoende soelaas boden.
Stad in bedrijf
Toerisme: Het Platform Toerisme Delft heeft in 2021 de Visie Toerisme 2030 opgesteld en aangeboden aan het college en de gemeenteraad. De ambitie is dat in 2030 alle Delftenaren direct of indirect de vruchten plukken van een evenwichtige, robuuste en verantwoorde bezoekerseconomie in Delft.
Wijkeconomie: In 2021 is er een vernieuwde beleidslijn voor de wijkcentra in Delft vastgesteld. Stadsverzorgende bedrijvigheid vindt vaak plaats binnen woonwijken; daarom wordt bij dit typen bedrijvigheid ook regelmatig gerefereerd naar wijk- of buurteconomie. Eind 2021 is de opdracht gegeven een richtinggevend instrument te maken voor het vaststellen van de toekomstige ruimtebehoefte van bedrijven of organisaties die werkzaam zijn op het gebied van de stadsverzorgende economie.
Agenda Delft 2040
Het afgelopen jaar zijn we blijven inzetten op het samen investeren in de stad. In 2021 heeft de nadruk gelegen in het voortzetten en ondersteunen van initiatieven die reeds in gang waren gezet, zoals Biotech Campus Delft, NeXt!Delft en de uitwerking van het voorstel voor filmhuis Lumen.
Inhoudelijk is geïnvesteerd in het verkennen van de verbreding en kansen van de opgave Delft met voorzieningen voor iedereen. Hoe kunnen we samen investeren in een stad voor iedereen en waar iedereen kansen krijgt? Hier wordt in komende jaar verder aan gewerkt.
In 2021 is ook aan de opgave Delft energieneutraal bijgedragen met de (raads)besluitvorming voor de gezamenlijke businesscase Futureproof Open Warmtenet Delft (investering voor dimensionering van het leidingstelsel) en de (financiële) aanvraag bij het Fonds Delft 2040. In 2022 wordt het definitieve investeringsbesluit genomen en de definitieve bijdrage vanuit het fonds bekend.
Verder is het eerste energieneutrale Station Campus Delft in december 2021 geopend.
Voor het initiatief Smart Makers Delft is een verkenning afgerond (april 2021) naar de kansen voor samenwerking en samen investeren door vmbo, mbo en bedrijfsleven.
De evaluatie van de Agenda Delft 2040 is begin 2021 met de raad besproken. Aanbevelingen zijn opgepakt. Het toevoegen van de uitgebreidere adviezen van de investeringscommissie is een voorbeeld hiervan.
Het financieel resultaat en de financiële positie
De begroting blijft ruim binnen de door uw raad gestelde financiële kaders. Het resultaat is € 23,1 miljoen positief. Dit wordt bijna volledig veroorzaakt door vooruitontvangen rijksbijdagen en vertraagde uitgaven en door ten tijde van het opstellen van de Najaarsnota niet voorzienbare incidentele oorzaken.
Over 2021 is het saldo van baten en lasten € 14,9 miljoen voordelig en het saldo van de reservemutaties € 8,2 miljoen voordelig. Hierdoor komt het resultaat uit op € 23,1 miljoen positief. Na het voorstel tot bestemming van het resultaat ad € 21,9 miljoen resteert een voordelig saldo van € 1,2 miljoen. Dit saldo wordt toegevoegd aan de Algemene reserve.
Relevant voor het resultaat en de resultaatbestemming is de duiding van het verschil tussen de begroting en de realisatie van € 21,8 miljoen. Voor € 12,1 miljoen betreft dit:
- geoormerkte en/of eerder aan de raad gemelde bedragen die tot besteding komen in 2022 en verder (€ 9,6 miljoen),
- uitgaven die zijn vertraagd naar 2022 en verder (€ 2,1 miljoen),
- afrekening van gesloten circuits (€ 0,4 miljoen).
Het overige resultaat bedraagt € 9,7 miljoen. In het jaarverslag, onderdeel Financieel resultaat, staat een analyse op hoofdlijnen. Het resultaat van € 9,7 miljoen heeft in hoofdzaak een incidenteel karakter en is grotendeels ontstaan in het vierde kwartaal, na de Najaarsnota 2021.
De financiële positie van de gemeente is zorgelijk en staat onder druk, zoals ook aangegeven door de provincie Zuid-Holland (zie brief Financieel toezicht begroting 2022 van 13 december 2021, kenmerk PZH-2021-791107404). We zien op veel vlakken nog onzekerheden. Het beheersen van de (financiële) risico's heeft onze constante aandacht en krijgt vorm door het periodiek tonen van onze financiële positie in planning- & controldocumenten (kadernota, begroting, jaarverslag), het monitoren van het Herstelpan 2021-2024 en door nauwlettend actuele ontwikkelingen te volgen. Voorbeelden hiervan zijn de beoordeling van het coalitieakkoord en de startnota van het nieuwe kabinet en de voorstellen voor herijking van het gemeentefonds. Daarnaast werken we, in samenspraak met onder meer betrokkenen vanuit de provincie, aan een propositie om de financiële slagkracht van Delft te verbeteren.
Oekraïne
De recente inval van Rusland in Oekraïne heeft geleid tot een oorlog met veel slachtoffers en veel menselijk leed. De vrede en veiligheid in Europa zijn geschonden. Dit heeft inmiddels al grote gevolgen die wereldwijd gevoeld worden, en dus ook in Delft. Het verdere verloop van de oorlog en de daaruit voortvloeiende ontwikkelingen zijn onzeker.
Wat dit betekent voor zowel burgers en bedrijven in onze stad, als de gemeente is op dit moment nog onbekend. Wel is de verwachting dat de komende periode deze impact steeds meer zichtbaar zal worden. Denk hierbij aan het opvangen van vluchtelingen in onze stad. Het vinden van voldoende geschikte woonruimte is een enorme opgave, gezien de bestaande druk op de woningmarkt. De economische destabilisatie kan ook gevolgen hebben voor onze inwoners. Stijgende energieprijzen en inflatie raken burgers in hun portemonnee. Dit kan ertoe leiden dat meer inwoners hierdoor helaas in financiële problemen komen.
Met deze onzekerheden kon in het gemeentelijk risicoprofiel nog geen rekening worden gehouden, omdat de gebeurtenissen van zo recente datum zijn en zo ongewis. In de risicoparagraaf is daarom slechts een verwijzing opgenomen naar de raadsbrief over het financieel meerjarenbeeld, die de raad eind maart 2022 heeft ontvangen. Daarin wordt geanticipeerd op de inmiddels sterk gestegen inflatie, waarvoor een extra reservering wordt voorgesteld.