Financiële positie
EMU-saldo
Het EMU-saldo is het saldo van de inkomende en de uitgaande geldstromen die samenhangen met transacties en investeringen in een bepaalde periode overeenkomstig de voorschriften van de EU. Het EMU-saldo geeft aan met welk bedrag de schuldpositie van een gemeente in een bepaalde periode is gemuteerd. Conform deze voorschriften is het beeld van het EMU-saldo van de gemeente Delft:
EMU saldo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
(bedragen × 1.000) | Mutatie | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q.onttrekking aan reserves (BBV, art.17c) | +/+ | 14.934 | -5.566 | -2.281 | -3.603 |
Afschrijvingen ten laste van de exploitatie | +/+ | 13.180 | 16.882 | 18.345 | 20.208 |
Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie | +/+ | 5.410 | 749 | 749 | 749 |
Uitgaven aan investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd | -/- | 16.925 | 30.000 | 30.000 | 30.000 |
De in mindering op onder 4 bedoelde investeringen gebrachte ontvangen bijdragen van Rijk, Provincies, Europese Unie en overigen | +/+ | ||||
Verkoopopbrengsten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs) | +/+ | ||||
Boekwinst op desinvesteringen in (im)materiële vaste activa | +/+ | ||||
Uitgaven aan aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijpmaken e.d. | -/- | 6.259 | 7.024 | 8.711 | 10.045 |
Verkoopopbrengsten van grond (verkoopprijs) | +/+ | 15.787 | 10.419 | 2.529 | 1.472 |
Boekwinst op grondverkopen | |||||
Betalingen ten laste van de voorzieningen | -/- | 6.485 | 9.349 | 8.348 | 7.342 |
Betalingen die niet via de exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves worden gebracht en die nog niet vallen onder één van de andere genoemde posten | -/- | ||||
Boekwinst bij verkoop van deelnemingen en aandelen | +/+ | - | - | - | - |
Berekend EMU-saldo | 19.642 | -23.890 | -27.716 | -28.561 | |
In 2021 is het EMU-saldo van de gemeente Delft positief. Dit betekent dat de inkomsten hoger zijn dan de uitgaven en dat de gemeente per saldo minder hoeft lenen.
In het bestuurlijk overleg tussen Rijk, provincie, gemeenten en waterschappen van 14 september 2015 is afgesproken dat geen referentiewaarden op het individueel niveau van de decentrale overheden meer worden bepaald. Eerder (bestuurlijk overleg van 18 januari 2013) is al afgesproken dat ook geen sprake is van sturingsmaatregelen door het Rijk op basis van het EMU-saldo van de lagere overheden. Op basis van eerder bepaalde referentiewaarden zou het EMU-saldo circa € 14 miljoen negatief mogen zijn. In het rekeningjaar 2021 voldoet Delft aan deze waarde voor het EMU-saldo.
Meerjarige prognosebalans
Het BBV schrijft voor dat gemeenten een meerjarige balans moeten opstellen voor het begrotingsjaar en de drie volgende jaren. Dit is gebeurd op basis van de Jaarstukken 2021, cijfers uit het EMU-overzicht en een beoordeling van de mutaties op de leningenportefeuille.
Balans (bedragen x € 1000 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|
Activa | ||||||
Vaste activa | 400.049 | 403.293 | 405.410 | 439.613 | 476.309 | 499.589 |
Immateriele vast activa | 93.566 | 91.561 | 90.249 | 90.249 | 90.249 | 90.249 |
Materiele vaste activa | 306.483 | 311.732 | 315.161 | 349.364 | 386.060 | 409.340 |
Financiële vaste activa | 86.485 | 84.310 | 84.647 | 81.854 | 79.026 | 76.163 |
Kapitaalverstrekking deelneming | 2.366 | 2.366 | 7.246 | 7.246 | 7.246 | 7.246 |
Leningen aan deelnemingen | 48.294 | 23.405 | 19.759 | 19.759 | 19.759 | 19.759 |
Leningen aan corporaties | 25.121 | 47.398 | 46.470 | 44.707 | 42.945 | 41.182 |
Overige verstrekte leningen | 10.704 | 11.141 | 11.172 | 10.141 | 9.077 | 7.977 |
Bijdrage in activa van derden | - | - | - | - | - | - |
Vlottende activa | 44.116 | 93.306 | 132.109 | 63.715 | 69.897 | 78.470 |
Gronden in exploitatie | 1.490 | 2.624 | -6.640 | -10.034 | -3.852 | 4.721 |
Gronden niet in exploitatie | - | - | - | - | - | - |
Overige voorraden | 28 | 11 | 8 | 8 | 8 | 8 |
Vorderingen | 42.598 | 90.671 | 138.741 | 73.741 | 73.741 | 73.741 |
Liquide middelen | 1.580 | 203 | 11 | 11 | 11 | 11 |
Overlopende activa | 16.538 | 19.441 | 15.855 | 15.855 | 15.855 | 15.855 |
Totaal activa | 548.768 | 600.553 | 638.033 | 601.048 | 641.098 | 670.088 |
Passiva | ||||||
Eigen vermogen | 143.068 | 235.468 | 250.401 | 237.879 | 231.524 | 229.040 |
Algemene reserve | 79.321 | 111.315 | 120.774 | 111.184 | 108.534 | 108.021 |
Bestemmingsreserve | 63.748 | 124.153 | 129.627 | 126.695 | 122.990 | 121.019 |
Voorzieningen | 17.421 | 26.224 | 25.149 | 16.549 | 8.951 | 2.358 |
Vaste schulden | 297.664 | 278.324 | 291.321 | 281.325 | 256.189 | 233.513 |
Vlottende schulden | 71.282 | 19.582 | 31.483 | 25.616 | 104.756 | 165.497 |
Overlopende passiva | 19.333 | 40.955 | 39.679 | 39.679 | 39.679 | 39.679 |
Totaal passiva | 548.768 | 600.553 | 638.033 | 601.048 | 641.098 | 670.088 |
De bruto stadsschuld bestaat uit de vaste en vlottende schulden alsmede verplichtingen die in een volgend jaar tot betaling komen ('overlopende passiva'). Deze schuld is ultimo 2021 € 372,8 miljoen.
Ontwikkeling stadsschuld
Financiële kengetallen
Om het inzicht in de financiële positie te verbeteren, zijn in het BBV voor de paragraaf Weerstands-vermogen en risicobeheersing zes financiële kengetallen voorgeschreven. Een kengetal (of financiële ratio) is een verhoudingsgetal dat is opgebouwd uit exploitatie- en/of balanscijfers. Bij de kengetallen hoort een samenhangende beoordeling van de scores in relatie tot signaalwaarden van de VNG. De signaalwaarden zijn geen doel, maar gelden als maximum (schuldquotes, grondexploitaties) c.q. minimum (solvabiliteit) en fungeren als referentie voor de beoordeling. Een sterk afwijkende score (bijvoorbeeld oranje of rood voor de netto schuldquote) leidt tot actief overleg met de raad.
Signaalwaarden VNG
De VNG adviseert om voor de netto schuldquote 130% als maximumnorm te hanteren en daarboven de schuld af te bouwen. Er is dan sprake van een zeer hoge schuld. Al bij een netto schuldquote van 100% springt het licht voor een gemeente op oranje. Voor de gecorrigeerde netto schuldquote geldt: hoe lager, hoe beter. Als signaalwaarde voor de solvabiliteitsratio geldt een percentage van 20%. Bij een solvabiliteitsratio lager dan 20% bevindt de gemeente zicht op glad ijs. Een grondexploitatie van 10% of hoger wordt beschouwd als kwetsbaar.
Bronnen: VNG.nl/financiële kengetallen, Houdbare gemeentefinanciën (2013), Handleiding houdbaarheidstest gemeentefinanciën (2017)
De verplichte kengetallen zijn weergegeven in onderstaande tabel. Bij deze ratio's is geen sprake van afwijkende scores ten opzichte van de referentiewaarden van de VNG. Op basis van de kengetallen is de schuldpositie van de gemeente ultimo 2021 houdbaar.
Ratio's | |||
|---|---|---|---|
Jaarrekening 2020 | Begroting 2021 | Jaarrekening 2021 | |
Netto schuldquote | 44,5% | 71,4% | 39,3% |
Gecorrigeerde netto schuldquote | 28,5% | 50,7% | 24,7% |
Solvabiliteitsratio | 39,2% | 39,3% | 39,2% |
Kengetal grondexploitaties | 0,5% | -0,8% | -1,3% |
Structurele exploitatieruimte | -0,4% | -0,9% | 5,8% |
Woonlasten meerpersoonshuishouden tov landelijk gemiddelde | 115,4% | 111,0% | 106,2% |
Netto schuldquote
Het kengetal netto schuldquote geeft de verhouding tussen de schuldenlast (saldo van bruto schuld en geldelijke bezittingen) en de inkomsten. Op basis van de score kan een oordeel worden gevormd in hoeverre het inkomen van de gemeente toereikend is om de schuldverplichtingen te voldoen. De hoogte van de inkomsten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schulden een gemeente kan dragen. Hoe hoger het inkomen, des te meer schuld een gemeente kan aangaan.
De netto schuldquote is ultimo 2021 39,3% en blijft daarmee ruim onder de de signaalwaarde van de VNG (zie kader).
Gecorrigeerde netto schuldquote
Bij de gecorrigeerde netto schuldquote wordt de schuldquote verlaagd met doorgeleende middelen omdat de rentebetaling en aflossing bij die andere partij ligt. In Delft is in 2021 ruim € 77 miljoen doorgeleend aan andere partijen (bijvoorbeeld woningbouwcorporaties, SVN, ParkerenDelft) (zie Paragraaf Financiering). Overigens is het uitlenen van geld niet zonder risico. Als de lenende partij de lening niet kan terugbetalen, is de gemeente het uitgeleende geld kwijt en blijft zij zitten met de schuld. In Delft is de kans dat dit risico zich voordoet laag ingeschat.
Voor de gecorrigeerde schuldquote geldt als VNG-signaalwaarde hoe lager, hoe beter. Ultimo 2021 is de gecorrigeerde netto schuldquote 24,7%.
Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft aan in hoeverre er geen schulden op het bezit rusten. Indien er veel eigen vermogen is (het totaal van de algemene en de bestemmingsreserves), hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn voor de financiële positie. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. Als signaalwaarde voor de solvabiliteitsratio geldt een percentage van 20% als ondergrens.
De solvabiliteitsratio van de gemeente is stabiel gebleven en bedraagt ultimo 2021 39,2%.
Grondexploitaties
Omdat grondexploitaties een forse impact kunnen hebben op de financiële positie, is in het BBV het kengetal grondexploitatie opgenomen. Dit kengetal geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Hoe lager het percentage voor dit kengetal, hoe beter (met als bovengrens 10%).
In Delft is de grondpositie beperkt en voor reële marktwaardes opgenomen op de balans. Het risico op de voorraad bouwgrond en de schuld die daarmee samenhangt is daarmee beperkt: - 1,3% (2021).
Structurele exploitatieruimte
Het kengetal structurele exploitatieruimte vergelijkt het verschil tussen de structurele baten en structurele lasten met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten (bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de OZB) toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder ook de rente en aflossing van leningen) te dekken: 5,8% (2021).
Woonlasten meerpersoonshuishoudens t.o.v. landelijk gemiddelde
Dit kengetal laat zien hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot de landelijk gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en reinigingsheffing). Naast de OZB is tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing, omdat deze heffingen niet kostendekkend hoeven te zijn, maar ook lager vastgesteld mogen worden (er is dan sprake van belastingcapaciteit die is niet benut).
De uitkomst geeft inzicht in de ruimte voor belastingverhoging om bijvoorbeeld een financiële tegenvaller op te vangen of om nieuw beleid te dekken (in het volgende begrotingsjaar). Hiermee geeft dit kengetal een indicatie van de wendbaarheid van de begroting, oftewel de mate waarin bijgestuurd kan worden bij tegenvallers. Voor Delft is het kengetal woonlasten 106,2%. Dit percentage indiceert dat de ruimte voor belastingverhoging beperkt is.
Gemeentelijke aanvulling
Ratio's obv Financiele verordening | |||
|---|---|---|---|
Jaarrekening 2020 | Begroting 2021 | Jaarrekening 2021 | |
De ontwikkeling van de netto schuld per inwoner | 2.234 | 2.599 | 1.989 |
Het saldo van baten en lasten als percentage van de baten | 18,2% | -2,3% | 3,5% |
Onbenutte belastingcapaciteit (OZB) als percentage van de baten | 0,61% | 1,21% | 0,77% |
Inwoneraantal* ( bron: afdeling onderzoek en statistiek) | 103.595 | 104.370 | 104.533 |
Netto schuld per inwoner
De netto schuld per inwoner brengt de ontwikkeling van de schuld in beeld. Van jaar op jaar vertoont dit kengetal grote schommelingen door wijzigingen in de hoogte van de investeringen en de wijzigingen in voorraden. Voor de middellange termijn is de ontwikkeling van de netto schuld per inwoner wel een goede maat. Is de netto schuld per inwoner op de middellange termijn gedaald (gestegen), dan heeft de financiële positie van de gemeente zich verbeterd (verslechterd). De druk van de schulden op de exploitatie is afgenomen (toegenomen). Soms komt de daling (stijging) door een afname (toename) van de voorraad bouwgrond of van een afname (toename) van de portefeuille uitgeleende gelden. In dat geval is de verbetering (verslechtering), deels schijn. Voor Delft daalt de netto schuld per inwoner van 2020 naar 2021.
Saldo van baten en lasten als percentage van de baten
Het saldo van baten en lasten als percentage van de baten is in de begroting voor 2021 -2,3%, omdat gebruik is gemaakt van de Algemene reserve. In de realisatie is dit 3,5% positief geworden.
Onbenutte belastingcapaciteit
Het kengetal onbenutte belastingcapaciteit (OZB) laat de ruimte voor stijging van de OZB zien als gekozen wordt voor 120% van het landelijk gemiddelde. Voor Delft is deze ruimte kleiner dan 1% van de totale begroting.